Dünya tarihi aslında suların destanıdır. Denizler gelir, karaları yutar; sonra çekilir, ardında bereketli ovalar bırakır. Anadolu coğrafyası da işte bu gelgitlerin, bu büyük dönüşümlerin izlerini taşır. Bugün yürüdüğümüz toprakların çoğu, bir zamanlar balıkların yüzdüğü, dalgaların çarptığı su altı dünyalarıydı. İşte Türkiye’nin “denizden kara”ya dönüşmüş saklı geçmişi…
1. İç Anadolu: Bozkırın Altındaki Deniz
- Konya Ovası: Bugün göz alabildiğine uzanan bozkır, milyonlarca yıl önce dev bir iç denizdi. Tuz Gölü, o büyük su kütlesinin solgun bir hatırası gibi ayakta.
- Harran Ovası (Şanlıurfa): Fırat’ın kollarıyla beslenen göl sistemi zamanla kurudu. Bugün çölü andıran bu ova, geçmişte tatlı su canlılarının mekânıydı.
- Niğde – Aksaray çevresi: Fosiller, burada geniş göllerin varlığını açıkça gösteriyor.
2. Güneydoğu Anadolu: Deniz Kabuğundan Dağa
- Mardin Platosu: Bir zamanlar sığ bir denizle kaplıydı. Bugün kalker kayalarda istiridye ve mercan fosilleri saklı.
- Suruç Ovası: Kurumuş göl tortullarıyla bilinir. Tarım yapılan toprak aslında eski bir göl yatağıdır.
3. Doğu Anadolu: Kaybolan Göllerin Yurdu
- Muş Ovası: Eski bir göl tabanı. Yağışlı yıllarda ova yeniden göletlere dönüşür.
- Erzurum – Kars Platosu: Volkanik dağların ardında zamanla kuruyan göllerin izleri görülür.
- Van Gölü’nün atası: Paleo-Van, bugünkünden çok daha genişti. Su zamanla çekildi, dev göl küçüldü.
4. Akdeniz Bölgesi: Amik Gölü’nün Sessizliği
- Hatay – Amik Ovası: 20. yüzyıla kadar Türkiye’nin en büyük göllerinden biriydi. Kurutuldu, geriye sadece kuşların göç yollarında kaybolan bir mola noktası kaldı.
- Osmaniye: Torosların kalkerlerinde deniz fosilleri. Burada yürürken ayağınızın altı aslında eski deniz tabanı.
- Burdur – Göller Yöresi: Kuruyan birçok göl, insan müdahalesiyle yok olan bir ekosistemin acı hatırası.
5. Marmara Bölgesi: Fosil Dolu Tepeler
- İstanbul’un tepeleri: Şehrin yükseklerinde bile deniz kabuğu bulmak mümkün. Çünkü buralar milyonlarca yıl önce denizin dibiydi.
- Marmara Adaları: Tamamen deniz tortullarından oluştu. Her kaya, eski bir deniz canlısının mezarı.
- Manyas Ovası: Kuş cennetinin olduğu yerde eskiden göl çok daha genişti.
6. Ege Bölgesi: Körfezden Ovaya
- Gediz ve Büyük Menderes ovaları: Bir zamanlar deniz körfezleri olan bu alanlar, alüvyonlarla dolarak kara haline geldi.
- Pamukkale – Denizli: Çekilmiş denizlerin geriye bıraktığı sıcak su kaynakları ve beyaz travertenler…
7. Karadeniz Bölgesi: Çekilen Dalgaların İzinde
- Samsun Ovası (Çarşamba – Bafra): Eskiden Karadeniz’in koylarıydı, bugün tarım cenneti.
- Orta Karadeniz kıyıları: Deniz geriledikçe sahillerin ardında dümdüz ovalar oluştu.
Gömülü Cennet
Türkiye’nin her köşesinde, bir kaya parçasının içinde saklı midye kabuğunda, bir ovanın bereketli toprağında ya da kurumuş bir göl yatağında geçmişin denizleri yaşıyor. Biz fark etmesek de, ayak bastığımız toprak aslında milyonlarca yılın dalga dalga birikmiş hikâyesi.
Bir gün Harran’da rüzgâr eserse, belki toprağın içinden bir balık fosili çıkar. Konya’da yürürken gözünün önüne bir deniz hayal edersin. O zaman anlarsın: Dünya gerçekten çok güzeldi. Biz hoyrat davrandık, ama izler hâlâ burada, bize ders olsun diye bekliyor…
Teşekkürler
EmoticonEmoticon